FBA
(Funtional Behavior Assessment) – Lượng giá về chức năng hành vi là một quá
trình tìm kiếm, tổng hợp các thông tin được thu thập nhằm “giải mã” nguồn gốc
hành vi gây nên sự khó khăn, thậm chí là cản trở tiến trình học tập của học
sinh và những mối quan hệ xung quanh thân chủ (học sinh được thực hiện FBA) như
gia đình, giáo viên, bạn cùng lớp…
Vậy FBA được thực hiện nhằm mục đích:
- · Cung cấp thêm thông tin về hành vi của học sinh, sinh viên.
- · Giúp xác định các yếu tố liên quan đến các hành vi mà có thể không được rõ ràng, hoặc đã chưa được khai thác trước đó.
- · Cung cấp các xu hướng dữ liệu và các vấn đề được ghi nhận có liên quan đến môi trường sinh hoạt của học sinh.
- · FBA có thể thực hiện ở các mức độ từ đơn giản cho đến chuyên sâu.
- · Giúp xác định nguyên nhân gốc rễ, chức năng, và yếu tố/ tình huống tăng cường âm tính của các hành vi thiếu tích cực.
- · Cung cấp dữ liệu cho việc phát triển một kế hoạch hành động thích hợp và hiệu quả trong việc thay thế hành vi phù hợp và hiệu quả hơn cho học sinh, sinh viên.
- Khi nào thì chúng ta cần triển khai thực hiện công tác này ?
- · Khi một học sinh có biểu hiện cần có một sự chỉ định trong việc hỗ trợ can thiệp tâm lý.
- · Có một sự không rõ ràng trong việc tìm hiểu nguyên tại sao hành vi đang diễn ra, các yếu tố nào mang tính cũng cố âm tính cho các hành vi thiếu thích ứng diễn ra.
- · Khi hành vi của học sinh đòi hỏi một kế hoạch hành động nhằm phát hiện và thay thế các hành vi thiếu thích ứng.
- · Khi một học sinh bị đình chỉ nhiều lần hoặc có lịch sử nhiều lần bị kỷ luật.
- · Khi một học sinh được liệt kê vào “danh sách đen” tần suất xuất hiện các rắc rối trong kết quả học tập, các mối quan hệ trong môi trường học đường càng tăng.
- · Tần suất của một hành vi nào đấy được phản ảnh là thực hiện một cách nhiều lần mà bất chấp hậu quả, hoặc dấu hiệu một mô thức hành vi thiếu thích ứng được hình thành. Và cho dù việc áp dụng các kỹ thuật khen thưởng/ hình phạt đều trở nên kém hiệu quả.
Một số vấn đề cần lưu ý trong quá
trình thực hiện FBA
·
Bắt đầu với Simple Funtional Behavior Assessment (SFBA).
·
Nếu SFBA không thu thập đủ dữ liệu và cái nhìn
sâu sắc để xác định chức năng của hành vi, cần có sự tham khảo và thực hiện việc
lượng giá một cách chuyên sâu với mẫu IFBA ( Intensive Funtional Behavior
Assesment).
· Hoàn thành các mẫu FBA một cách cần thiết/ các
chức năng của hành vi , thu thập thông tin và dữ liệu từ hồ sơ nhà trường và địa
phương (nếu có), phụ huynh, giáo viên của học sinh, và các nhân viên khác đã
làm việc với học sinh.
· Thiết lập các giả thuyết về chức năng của hành
vi, phát triển một kế hoạch can thiệp hành vi (BIP) dựa trên các dữ liệu và kết
quả từ FBA
Bước đầu tiên trong một FBA là
xác định các hành vi cụ thể đang cản trở tiến độ học tập của trẻ hoặc tác động
không tốt đến kết quả và các hoạt động trong lớp học mà điều đó gây nên những rắc
rối cho bản thân trẻ cũng như bạn bè, giáo viên. Và các hành vi này cần phải được
thay đổi/ thay thế một cách phù hợp và giúp trẻ thích ứng, tiến bộ hơn. Chúng rất
có thể sẽ bao gồm một hoặc nhiều điều sau đây:
·
Rời khỏi chỗ ngồi của mình trong quá trình giảng
dạy.
·
Đưa ra câu trả lời một cách thoải mái (có thể tạm
gọi là “nói leo”) mà không cần giơ tay phát
biểu, hoặc không có sự cho phép từ giáo viên đứng lớp.
·
Nói tục, chửi thể hoặc ngôn ngữ không phù hợp khác trong môi trường
học đường.
·
Dùng bạo lực như: đá hoặc đánh học sinh hoặc
nhân viên khác.
·
Những hành vi tự gây thương tích chẳng hạn
như: đầu đập, đập mạnh tay xuống bàn, cào ở da bằng bút chì hoặc kéo...
·
Các hành vi khác, chẳng hạn như tạo ra ý tưởng bạo
lực, ý tưởng tự sát, khóc trong thời gian dài...được sự phản ánh từ giáo viên,
phụ huynh của học sinh và hoặc từ giới thiệu từ nhà trường.
·
Hành vi liên quan đến một bệnh trầm cảm hoặc loạn
thần có thể được quản lý bởi BIP, nhưng không được điều trị.
Cần phải có một sự quan sát và
đánh giá một cách khách quan, có đôi lúc những “triệu chứng” được thể hiện
thông qua hành vi được xem là thiếu tích cực nơi trẻ là hệ quả từ việc giáo
viên sử dụng các phương pháp/ kỷ thuật giảng dạy thiếu hiệu quả, hay tình trạng
ấy là hậu quả của một loạt hành vi mang tính bạo hành ( thể xác, tâm lý hoặc
đôi lúc là cả hai) đến từ vấn nạn bạo lực trong môi trường học đường…
Một điều đáng để lưu tâm đó là cần
phải thành lập một nhóm hỗ trợ trong quá trình quan sát, cung cấp thông tin học
sinh. Họ có thể là giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, giám thị, và kể cả sự
giúp đỡ từ ban giám hiệu nhà trường, những thành viên có liên quan trong việc
tương tác giao tiếp hay chăm sóc trẻ…và sau đó là sự tổng hợp thông qua quá
trình thu thập thông tin từ quá trình quan sát của các thành viên trong nhóm đặc
biệt này được thực hiện trong môi trường học đường, gia đình hoặc môi trường
khác có liên quan đến sinh hoạt của trẻ.
Tiếp theo đó là quá trình phân
tích hành vi chức năng, bao gồm tần suất, mức độ của hành vi diễn ra, điều gì tạo
nên những cũng cố âm tính cho hành vi thiếu thích ứng mà học sinh có, tình huống/
hay sự kiện dẫn đến hay diễn ra hành vi đó là gì ? sau đó là hệ quả của hành vi
như được người khác chú ý, sự trốn tránh/ trì hoãn nhiệm vụ...nhằm hình nên một
giả thuyết về các hành vi cần được thay đổi.
Một số vấn đề lưu về kế hoạch can
thiệp hành vi.
Việc thiết lập một BIP- kế hoạch
can thiệp hành vi (Behavior Intervention Plan), điều này còn có thể được đề cập
với thuật ngữ BMI (Behavior Managermant Plan) được triển khai khi cá nhân học
sinh gặp phải một số vấn đề về hành vi được đề nghị là cần đánh giá FBA bất thường
hoặc chẩn đoán khuyết tật như (ADHD, NVLD, PDD, OCD, ODD, Autism). Yếu tố mang
tính cốt lõi của BIP hay BMI đó chính là giải quyết 3 yếu tố dựa vào lý thuyết
ABC mang tính nền tảng của thuyết hành vi:
A: Tiền tố hay tiền
đề (những gì đang diễn ra bao gồm tình huống hay các sự kiện mang tính biến cố
xảy ra trước khi hành vi xuất hiện)
B: Behavior – những
hành vi mà bản thân chủ thể thực hiện
C: Hệ quả của hành
vi được diễn ra.
Dưới đây là một ví dụ về việc thiết
lập kế hoạch can thiệp hành vi cho học sinh lớp 7 thuộc trường THCS ABC
1. Mục
tiêu đề ra:
a.
Tuân
thủ theo các nội quy, kỷ luật của lớp đưa ra. Được minh chứng bởi việc cải thiện
tần suất các lần vi phạm nội quy mà học sinh K đã vi phạm trước đó.
b.
Cải
thiện nhóm kỹ năng tương tác – giao tiếp xã hội ,trong việc giảm sút các tình
huống xảy ra xung đột, lớn tiếng khó chịu với các bạn cùng lớp.
c.
Cải
thiện kết quả học tập thông qua kết quả kiểm tra thường kỳ, được đánh giá thông
qua phiếu liên lạc gửi về gia đình.
2.
Biện
pháp can thiệp:
a.
Kiểm
tra, đánh giá về một số vấn đề sức khỏe chung như tầm soát vấn đề về thị lực,
thính lực, ngôn ngữ, tổn thương về mặt thần kinh mà K có thể mắc phải. Đánh giá
nhu cầu dùng thuốc cũng như chương trình chăm sóc bản thân một cách khoa học mà
K có thể thực hiện một cách phù hợp dưới sự giám sát của gia đình, giáo viên…
b.
Sử
dụng quy tắc khen thưởng khi học sinh K thực hiện đúng theo quy tắc, hay tuân
thủ quy tắc trong lớp như: không nói chuyện riêng, ít chọc ghẹo bạn cùng lớp…
c.
Xây
dựng một tiết học, khóa học về các kỹ năng như giao tiếp - ứng xử phù hợp, quản
lý cảm xúc….dành cho các bạn có cùng vấn đề mà K đang gặp phải. Các câu chuyện
kể về hậu quả của việc thiếu tuân thủ kỷ luật để bản thân K có thể nhận thức vấn
đề có thể xảy đến khi tình trạng này ngày một tệ hại hơn có thể xảy ra trong
tương lai.
d.
Sắp
xếp vị trí ngồi phù hợp để K có thể chú tâm hơn hoặc khó có thể thực hiện hành
vi chọ phá bạn như ngồi ở đầu dãy bàn…nơi mà GV có thể quan sát một cách dễ
dàng nhưng K cũng có thể nhận được sự giúp đỡ từ GV và các bạn ngồi xung quanh.
e.
Trao
đổi với gia đình về việc hình thành những phần thưởng mang tính khích lệ trong
mức có thể đáp ứng của gia đình khi K đạt kết quả tiến bộ trong học tập, công
việc nhà…trong một tuần, một tháng…
f.
Khi
tình trạng vi phạm nội quy, kỷ luật tiếp tục xảy ra sau khi K được nhắc nhở nhiều
lần bằng lời nói. Có thể tiến hành một cuộc họp bao gồm GVCN, giáo viên bộ môn
có liên quan, địa diện ban giám hiệu và gia đình nhằm đưa ra một số thảo luận
mang tính định hướng môi trường cũng cố hành vi mang tính tích cực hơn.
g.
Triệu
tập các thành viên có liên quan nhằm đánh giá quá trình thực hiện kế hoạch can
thiệp hành vi trong 3 tháng (có sự thay đổi ở mức độ nào, có thể tái diễn hành
vi không ? nếu có thì kế hoạch dự phòng là gì…).