Giáo dục và phương
pháp giáo dục trẻ luôn là một đề tài nóng bỏng…và ngày một được “cải thiện”.
Các chuyên gia luôn nghiên cứu và đưa ra các phương pháp giáo dục hiệu quả
thông qua các hoạt động giáo dục “chủ động”. Hiện nay ngành giáo dục đã áp dụng
rất nhiều phương pháp, một trong những phương pháp giáo dục ấy được khuyến
khích và áp dụng đó là “bàn tay nặn bột”, là một trong những phương pháp giáo dục
chủ động, xuất phát từ việc ứng dụng phương pháp sinh hoạt Hướng đạo Singapore.
Giáo viên đưa ra những gợi ý định hướng, và học sinh hoàn toàn chủ động trong
việc tìm hiểu thông tin, bàn luận và giáo viên sẽ đút kết các thông tin có tính
giá trị giáo dục, bổ sung kiến thức khoa học, xã hội cho học sinh thông qua chủ
đề của từng bài học, từng môn học.
Tuy nhiên một số giáo
viên và không ít trường vẫn theo lối “giáo viên nói trò nghe, giáo viên giảng…trò
ghi…” và thực tiễn là…một số trẻ vẫn học theo hành vi rập khuôn, thiếu tính chủ
động, sáng tạo tiếp cận thông tin để bổ sung kiến thức cho bản thân…Một minh chứng
khá cụ thể, đối với các em lứa tuổi tiểu học các em được Thầy – Cô dạy rằng “con
mèo thì phải bắt chuột”- và khi học sinh được hỏi chỉ trả lời rằng con mèo bắt
chuột, mà không biết quá trình bắt chuột ra sao, vì sao mèo lại bắt chuột…một
lý luận đơn giản cho kiểu truyền thụ kiến thức này là : vì đó mang tính “tuyền
thống” từ trước đến nay đều như vậy...với kiểu này đã đào tạo ra không ít nhân
tài đất Việt đấy thôi ! và quan trọng hơn là không phù hợp lứa tuổi vì tiểu học
chỉ nên biết cơ bản là vậy thôi. Vâng, giáo dục quan trọng là áp dụng đúng lứa
tuổi, nhưng một điều cần lưu ý rằng...bên cạnh tuổi thực dựa trên phát triển
sinh lý, được tinh từ thời điểm hiện tại cho đến thời điểm mà trẻ được sinh còn
có một lứa tuổi khác đó là “tuổi tâm lý”, tùy vào mỗi em mà hai độ tuổi này có
thể phát triển khá đồng đều hay có sự chênh lệch, việc nắm vững tâm lý học phát
triển sẽ giúp ích rất nhiều trong giáo dục. Cần lưu ý thứ hai là thông qua giáo
dục, quý Thầy Cô, chuyên viên giáo dục, tư vấn giáo dục…cần phát hiện những
hành vi không phù hợp nơi trẻ nhằm tìm hiểu, cải thiện, thay thế bằng những
hành vi thích hợp thông qua hoạt động giáo dục như: can thiệp cá nhân, hoạt động
nhóm – sinh hoạt tập thể: kịch, sắm vai, kể chuyện, trò chơi…tuy nhiên, các hoạt
động này lại hạn chế vì “thiếu thời gian” và một số lý do khách quan khác như:
chất lượng chuyên môn, nhân sự, hệ thống quản lý…
Từ một câu chuyện cổ
tích, với hoạt động giảng dạy, một giáo người nước ngoài đã thực hiện một tiết
dạy của mình như sau:
Giờ
học văn bắt đầu. Hôm nay thầy giảng bài Chuyện Cô bé Lọ Lem.
Trước
tiên thầy gọi một học sinh lên kể chuyện Cô bé Lọ lem. Em học sinh kể xong, thầy
cảm ơn rồi bắt đầu hỏi.
Thầy:
Các em thích và không thích nhân vật nào trong câu chuyện vừa rồi?
Học
sinh (HS): Thích Cô bé Lọ Lem Cinderella ạ, và cả Hoàng tử nữa. Không thích bà
mẹ kế và chị con riêng bà ấy. Cinderella tốt bụng, đáng yêu, lại xinh đẹp. Bà mẹ
kế và cô chị kia đối xử tồi với Cinderella.
Thầy:
Nếu vào đúng 12 giờ đêm mà Cinderella chưa kịp nhảy lên cỗ xe quả bí thì sẽ xảy
ra chuyện gì?
HS:
Thì Cinderella sẽ trở lại có hình dạng lọ lem bẩn thỉu như ban đầu, lại mặc bộ
quần áo cũ rách rưới tồi tàn. Leo ôi, trông kinh lắm !
Thầy:
Bởi vậy, các em nhất thiết phải là những người đúng giờ, nếu không thì sẽ tự
gây rắc rối cho mình. Ngoài ra, các em tự nhìn lại mình mà xem, em nào cũng mặc
quần áo đẹp cả. Hãy nhớ rằng chớ bao giờ ăn mặc luộm thuộm mà xuất hiện trước mặt
người khác. Các em gái nghe đây: các em lại càng phải chú ý chuyện này hơn. Sau
này khi lớn lên, mỗi lần hẹn gặp bạn trai mà em lại mặc luộm thuộm thì người ta
có thể ngất lịm đấy (Thầy làm bộ ngất lịm, cả lớp cười ồ).
Bây
giờ thầy hỏi một câu khác. Nếu em là bà mẹ kế kia thì em có tìm cách ngăn cản
Cinderella đi dự vũ hội của hoàng tử hay không? Các em phải trả lời hoàn toàn
thật lòng đấy !
HS:
(im lặng, lát sau có em giơ tay xin nói) Nếu là bà mẹ kế ấy, em cũng sẽ ngăn cản
Cinderella đi dự vũ hội.
Thầy:
Vì sao thế ?
HS:
Vì ... vì em yêu con gái mình hơn, em muốn con mình trở thành hoàng hậu.
Thầy:
Đúng. Vì thế chúng ta thường cho rằng các bà mẹ kế dường như đều chẳng phải là
người tốt. Thật ra họ chỉ không tốt với người khác thôi, chứ lại rất tốt với
con mình. Các em hiểu chưa? Họ không phải là người xấu đâu, chỉ có điều họ chưa
thể yêu con người khác như con mình mà thôi.
Bây
giờ thầy hỏi một câu khác: bà mẹ kế không cho Cinderella đi dự vũ hội của hoàng
tử, thậm chí khóa cửa nhốt cô bé trong nhà. Thế tại sao Cinderella vẫn có thể
đi được và lại trở thành cô gái xinh đẹp nhất trong vũ hội ?
HS:
Vì có cô tiên giúp ạ, cô cho Cinderella mặc quần áo đẹp, lại còn biến quả bí
thành cỗ xe ngựa, biến chó và chuột thành người hầu của Cinderella.
Thầy:
Đúng, các em nói rất đúng! Các em thử nghĩ xem, nếu không có cô tiên đến giúp
thì Cinderella không thể đi dự vũ hội được, phải không?
HS:
Đúng ạ!
Thầy:
Nếu chó và chuột không giúp thì cuối cùng Cinderella có thể về nhà được không?
HS:
Không ạ!
Thầy:
Chỉ có cô tiên giúp thôi thì chưa đủ. Cho nên các em cần chú ý: Dù ở bất cứ
hoàn cảnh nào, chúng ta đều cần có sự giúp đỡ của bạn bè. Bạn của ta không nhất
định là tiên là bụt, nhưng ta vẫn cần đến họ. Thầy mong các em có càng nhiều bạn
càng tốt.
Bây
giờ, đề nghị các em thử nghĩ xem, nếu vì mẹ kế không muốn cho mình đi dự vũ hội
mà Cinderella bỏ qua cơ hội ấy thì cô bé có thể trở thành vợ của hoàng tử được
không?
HS:
Không ạ! Nếu bỏ qua cơ hội ấy thì Cinderella sẽ không gặp hoàng tử, không được
hoàng tử biết và yêu.
Thầy:
Đúng quá rồi! Nếu Cinderella không muốn đi dự vũ hội thì cho dù bà mẹ kế không
ngăn cản đi nữa, thậm chí bà ấy còn ủng hộ Cinderella đi nữa, rốt cuộc cô bé
cũng chẳng được lợi gì cả. Thế ai đã quyết định Cinderella đi dự vũ hội của
hoàng tử?
HS:
Chính là Cinderella ạ.
Thầy:
Cho nên các em ạ, dù Cinderella không còn mẹ đẻ để được yêu thương, dù bà mẹ kế
không yêu cô bé, những điều ấy cũng chẳng thể làm cho Cinderella không biết tự
thương yêu chính mình. Chính vì biết tự yêu lấy mình nên cô bé mới có thể tự đi
tìm cái mình muốn giành được. Giả thử có em nào cảm thấy mình chẳng được ai yêu
thương cả, hoặc lại có bà mẹ kế không yêu con chồng như trường hợp của
Cinderella, thì các em sẽ làm thế nào ?
HS:
Phải biết yêu chính mình ạ!
Thầy:
Đúng lắm! Chẳng ai có thể ngăn cản các em yêu chính bản thân mình. Nếu cảm thấy
người khác không yêu mình thì em càng phải tự yêu mình gấp bội. Nếu người khác
không tạo cơ hội cho em thì em cần tự tạo ra thật nhiều cơ hội. Nếu biết thực sự
yêu bản thân thì các em sẽ tự tìm được cho mình mọi thứ em muốn có. Ngoài
Cinderella ra, chẳng ai có thể ngăn trở cô bé đi dự vũ hội của hoàng tử, chẳng
ai có thể ngăn cản cô bé trở thành hoàng hậu, đúng không?
HS:
Đúng ạ, đúng ạ!
Thầy:
Bây giờ đến vấn đề cuối cùng. Câu chuyện này có chỗ nào chưa hợp lý không?
HS:
(im lặng một lát) Sau 12 giờ đêm, mọi thứ đều trở lại nguyên dạng như cũ, thế
nhưng đôi giày thủy tinh của Cinderella lại không trở về chỗ cũ.
Thầy:
Trời ơi! Các em thật giỏi quá! Các em thấy chưa, ngay cả nhà văn vĩ đại (nhà
văn Pháp Charles Perrault, tác giả truyện Cô Bé Lọ Lem – chú thích của người dịch)
mà cũng có lúc sai sót đấy chứ. Cho nên sai chẳng có gì đáng sợ cả. Thầy có thể
cam đoan là nếu sau này có ai trong số các em muốn trở thành nhà văn thì nhất định
em đó sẽ có tác phẩm hay hơn tác giả của câu chuyện Cô bé Lọ lem! Các em có tin
như thế không?
Tất
cả học sinh hồ hởi vỗ tay reo hò ! (Sưu tầm).
Thật sự, không có gì
khó nếu như sự cải thiện mang tính tích cực, quản lý tốt: khoa học, chặc chẽ và
tính lợi ích cá nhân được “để sang một bên”, quy trình đào tạo có sự thay đổi một
cách hợp lý – khoa học, tiếp thu kinh nghiệm là điều cần thiết – nhưng nên cân
nhắc khi kinh nghiệm đó đã và sẽ tốt trong một hoàn cảnh nhất định, phù hợp với
bối cảnh xã hội, thời điểm lịch sử nào đó !…Giáo dục cần có cả kinh nghiệm và
chuyên môn – đạo đức nghề nghiệp… và điều này được áp dụng như thế nào là vấn đề
quan trọng và cần phải bàn luận, đóng góp ý kiến.